“Het belangrijkste doel van een camera is om een scène hifi te reproduceren, terwijl onze ogen helemaal geen statische beelden maken, maar onze omgeving interpreteren door middel van een constante stroom van snapshots. Niettemin stellen beide ons in staat om onze wereld te zien en te begrijpen.”
Zonder dat jij het doorhebt, wordt jouw brein dagelijks verrast.
Zo zijn er vele fotografen, kunstenaars, architecten en muzikanten die steeds weer proberen jou te laten verwonderen. Dat doen ze door veelvuldig een gouden regel toe te passen in hun werk.
Eén van de regels is de “gulden snede”, ook wel de “gouden ratio” genoemd. In de schilderkunst en fotografie wordt een vergelijkbare regel toegepast, de “regel van derden”.
In beide gevallen wordt het kader in negen vlakken verdeeld. Maar er is één belangrijk verschil. Bij de gouden ratio worden de vlakken verdeeld met gebruik van een wiskundige formule, bij de regel van derden zijn de vlakken evenredig verdeeld.
Zodra het kader in negen vlakken is verdeeld, is het de bedoeling dat het (hoofd)onderwerp op één van de snijpunten van het raster wordt geplaatst. Dus niet in het midden van het kader! Het beeld wordt interessanter om naar te kijken als het onderwerp niet in het midden van het beeld staat, omdat de aandacht van de kijker wordt gestuurd door de maker van het beeld.
Maar waarom is een beeld eigenlijk sprekender voor de kijker wanneer het (hoofd)onderwerp niet in het midden van het kader wordt geplaatst?
Je ogen.
Je ogen bevatten fotoreceptoren (lichtgevoelige cellen). Deze zorgen ervoor dat je de wereld om je heen scherp en in kleur kunt zien. Objecten, beelden, tekst, mensen, dieren … alles zie je het scherpst in het middelste gedeelte van je gezichtsveld. Dit noemen we het “centrale gezichtsveld” of fovea centralis.
“De fovea centralis is een kleine, centrale put die bestaat uit dicht opeengepakte kegeltjes in het oog. Het bevindt zich in het midden van de macula lutea [gele vlek] van het netvlies.”
“De fovea ziet alleen de middelste twee graden van het gezichtsveld (ongeveer twee keer de breedte van je duimnagel op armlengte afstand). Als een object groot is en dus een grote hoek bestrijkt, moeten de ogen constant hun blik verschuiven [Fixatie microsaccades] om vervolgens verschillende delen van het beeld in de fovea te brengen (zoals bij lezen). ” Maar hetzelfde proces speelt zich af wanneer je naar een foto of schilderij kijkt.
De gouden regel zet je geest aan het werk.
Uit onderzoek is gebleken dat onze hersenen sneller reageren op voorwerpen of mensen die zich recht voor ons bevinden dan wanneer zij buiten ons centrale blikveld vallen.
“Door dingen niet in het midden te plaatsen, wordt benadrukt wat belangrijk voor ons [de kunstenaar/fotograaf] is, bijvoorbeeld meer lucht of meer voorgrond, en het geeft onze geest wat werk om de elementen in evenwicht te brengen. Kijkers vinden het leuk om dingen een beetje uit te zoeken.”
Hierdoor wordt je brein van de automatische piloot gehaald en overgeschakeld naar de bewuste geest ofwel bewustzijn. “De bewuste geest omvat alle dingen waar je je momenteel van bewust bent en over nadenkt”
De automatische piloot verrassen met de gouden regel.
Daniel Gilbert en Matthew Killingsworth hebben een studie uitgevoerd waaruit blijkt dat de overgrote meerderheid van mensen 46,9 procent van hun ‘wakkere’ uren op automatische piloot staan, dat wil zeggen op de “denk- of dagdroommodus”. Dit betekent dat veel van ons gedrag (wat we doen, wat we eten, wie we vertrouwen, hoe we kijken, enz.) door het onderbewustzijn wordt gecreëerd. Dat dient een biologisch doel. Wanneer je hersenen afdwalen kunnen taken sneller, nauwkeuriger en zonder bewuste aandacht worden uitgevoerd. Dat doet je brein om energie te besparen.
“Het brein is een enorm netwerk van verbindingen dat een enorme hoeveelheid energie nodig heeft om het draaiende te houden.“ Er zijn meer dan honderd miljard cellen in onze hersenen en elk van hen maakt meer dan tienduizend verbindingen met andere hersencellen. Hoewel het grote aantal mogelijke combinaties van celverbindingen een hoger geordend denken mogelijk maakt, is dit evolutionair gezien een groot probleem in termen van energiekosten,” zei McCormick. “Daarom moeten de hersenen dingen efficiënt coderen om energie te besparen.”
“Hoewel de hersenen slechts 2% van het totale lichaamsgewicht van een persoon vertegenwoordigen, zijn ze verantwoordelijk voor 20% van het energieverbruik van het lichaam,” zo blijkt uit onderzoek van Raichle. Dat betekent dat een mens op een normale dag alleen al om na te denken ongeveer 320 calorieën verbruikt. “Verschillende mentale toestanden en taken kunnen de manier waarop de hersenen energie verbruiken op subtiele wijze beïnvloeden.”
Ook al is het brein “lui”, het houdt van verrassingen.
“Waarom houden de hersenen van verrassingen? Verrassing is een basisemotie die wordt veroorzaakt door een onvoorziene stimulus. Wanneer de verrassing niet prettig is, wordt het een negatieve emotie zoals angst, woede of verdriet. Maar wanneer de verrassing positief is, is het resultaat aangenaam en veroorzaakt het een intense activering in bepaalde delen van de hersenen. Deze gebieden zijn verantwoordelijk voor andere emoties, zoals tevredenheid. We zouden dus kunnen zeggen dat er fysiologisch bewijs is dat de hersenen van verrassingen houden.”
Conclusie.
Door met aandacht je omgeving waar te nemen en aan de slag te gaan met het opbouwen van een compositie aan de hand van de gouden regel (hoofdonderwerp wordt niet in het midden van het beeld geplaatst), ga je bewust nadenken over wat je aandacht trekt, waarom het je aandacht trekt en hoe je de antwoorden daarop de hoofdrol kunt laten spelen in het beeld dat je bezig bent te creëren.
Door de gouden regel bewust toe te passen tijdens het fotograferen stimuleer je je eigen brein, met als doel de toekomstige kijkers van je foto’s te verrassen. Want door het verrassingselement haal je ook de hersenen van de toeschouwers van de automatische piloot af, waardoor ze jouw beelden met meer aandacht gaan bekijken.