Aan de voet van de groene dijk zit ik aan de waterkant van de voormalige Zuiderzee.
Er is geen wolkje aan de nu nog blauwe lucht te vinden, maar de horizon begint geleidelijk te veranderen naar een warm oranje-rode kleur. In de verte varen langzaam een aantal zeilboten voorbij die onderweg zijn naar de oude haven van Stavoren.
Hanzestad Stavoren is de eerste plaats in Nederland die stadsrechten kreeg. Dat was in 1061. “…. in 2021 telde de stad [Stavoren] 965 inwoners.”
Gouden tijden in Stavoren.
Stavoren was door haar ligging een belangrijke handelsstad. Het was een welvarende, rijke stad. Eind 12e eeuw werd Stavoren lid van de Hanze. De Hanze was een samenwerkingsverband tussen een aantal kooplieden uit een reeks steden, vooral langs de kusten van de Noordzee en Oostzee. De Hanze domineerde de handel in die contreien gedurende de periode van haar bestaan.
De stad bereikte haar grootste bloei in de eerste helft van de 14e eeuw.
Door de Hollands-Friese oorlogen van 1345 tot 1422 raakte Stavoren aan het einde van de Middeleeuwen in verval. “Ambachten en handel kwamen in een ernstige recessie terecht en daarmee verdwenen ook de financiële middelen voor het onderhoud van de haven en de dijkjes van Stavoren.”
In de Gouden Eeuw breekt er weer een voorspoedige periode aan voor Stavoren.
“De haven van Stavoren is nu [sinds de 20e en 21e eeuw] de basis van de Friese Vloot, een coöperatieve rederij met ruim twintig traditionele zeilschepen, en het tall-ship Aphrodite, een van de meest luxe zeil cruiseschepen van Nederland. Met uitzondering van de winter komen en gaan hier wekelijks dertig grote zeilschepen met gemiddeld 20 tot 40 passagiers aan boord.”
De Gouden Eeuw ligt ver in het verleden, maar tegenwoordig zijn er nog genoeg “gouden” momenten te vinden. Denk aan het ‘gouden uurtje’ dat we op een mooie dag zien bij de overgang van zonsopkomst naar de dag en van zonsondergang naar de avond. Het is een magisch moment, ook in Stavoren.
Het wordt in de fotografie wel bestempeld als het gouden of magische uur. “Dit magische moment duurt ongeveer een uur na zonsopgang en start ongeveer een uur voor zonsondergang.”
Gouden uur.
“Bij een zonsondergang staat de zon heel laag, dit betekent dat het licht van de zon een langere weg door de atmosfeer af moet leggen dan wanneer die hoog aan de hemel staat. Het licht wordt daardoor nog meer verstrooid. Omdat alleen de kleuren oranje en rood een golflengte hebben die lang genoeg is om hier te komen, zijn dit ook de kleuren die we zien met een zonsondergang.”
Het is wetenschappelijk bewezen dat een zonsondergang goed voor je is.
Christy Ann Martine: “Als je wereld te snel beweegt en je jezelf verliest in de chaos, stel jezelf dan voor aan elke kleur van de zonsondergang.”
Het zachte licht en de explosie van warme kleuren die tijdens een zonsondergang plaatsvinden hebben een positief effect op ons lichaam en op onze geest. Uit onderzoek is gebleken dat het stofje melatonine (slaaphormoon) vrij komt zodra de hoeveelheid blauw licht in het zonlicht minder wordt.
Wanneer je tijdens de zonsondergang de koele blauwe lucht ziet veranderen naar een warm kleurenspel, waarin de kleur oranje de grote hoofdrolspeler is, dan heeft dat een positief effect op je welzijn.
De oorzaak is de kleur oranje: “Oranje is een actieve en levendige kleur. Het staat voor vrolijkheid, speelsheid en avontuur. Oranje is feestelijk, inspirerend, smakelijk, interessant, actief, warm en stimulerend. Het is een kleur die plezier in sociale contacten bevordert. Oranje heeft een positief effect op depressie, zwaarmoedigheid, angst, ontevredenheid en pessimisme. Oranje werkt voornamelijk op de zintuigen, stimuleert de eetlust en heeft vaak een helende werking.”
De zonsondergang is één van de mooiste, kleurrijkste kunstwerken van de natuur, waar we kosteloos van kunnen genieten.
Het gouden uurtje zet het ‘pleziercentrum’ in ons brein aan.
“Feit: Genieten kan niet worden uitbesteed. Maar genieten kan worden geleerd, geoefend en zelfs beheerst. Het is een doe-het-zelf-investering die, als het goed wordt gedaan, je hele leven dividend oplevert,” stelt Martin Seligman.
Het ‘pleziercentrum’ (ook wel ventraal striatum) is een gebied in de hersenen dat het genieten van positieve emoties ondersteunt. Zodra dit gebied door middel van positieve ervaringen (zoals een zonsondergang) langdurig wordt aangezet zal dit effect hebben op het in stand houden van de positieve emoties: “Het vermogen om positieve emoties vast te houden is een belangrijk onderdeel van psychologisch welzijn.”
“Het goede nieuws is dat we de activatie van het ventraal striatum onder controle kunnen houden. Dat betekent dus met andere woorden dat we het ervaren van positieve emoties zelf in handen hebben.” Dit kunnen we doen door ‘savoureren’. Savoureren is een vrij nieuwe tak van hersenonderzoek: “Het betekent dat je niet alleen registreert dat iets aangenaam of plezierig is, maar dat je er bewust aandacht aan besteedt en het eventueel zelfs probeert uit te rekken of vast te houden. Het is alsof je een ervaring in je brein omdraait, onderzoekt en vastlegt,” stellen Fred Bryant en Joseph Veroffin.
Onderzoek de zonsondergang met je camera.
Wanneer je fotografeert ben je bewuster bezig met het waarnemen van je omgeving en de bijbehorende situaties. Wat trekt je aandacht? Wat wil je wel en niet in je beeldkader vastleggen? Vanuit welk standpunt komt je hoofdonderwerp het best tot zijn recht? Hoe zijn de lichtomstandigheden? Waar komt het licht vandaan en hoe kun je het gebruiken om je compositie sprekender te maken? Zoom in op je hoofdonderwerp. Of juist niet. Wil je een staande of liggende foto maken? Dit zijn onderzoekende vragen die je jezelf tijdens het fotograferen kunt stellen, waardoor je je meer betrokken gaat voelen bij het moment zelf. Neem de tijd hiervoor!
Zie het licht.
Realiseer je dat wanneer je in natuurlijk licht fotografeert de lichtomstandigheden per seconde of in een aantal minuten zullen veranderen. Bij een zonsondergang is dat zeker het geval! Neem af en toe even pauze van je werk en andere verplichtingen om te ontdekken hoe natuurlijk licht zich “gedraagt”. De lichtomstandigheden veranderen voortdurend tijdens de dag. Door te oefenen wordt het steeds makkelijker tijdens het fotograferen in te spelen op het aanwezige licht. Maar ook is het een mindful moment dat je helpt te ontspannen van de miljoenen prikkels die het brein per seconde moet verwerken.
Tips voor het fotograferen van een zonsondergang.
- Leer je (telefoon)camera goed kennen en probeer zoveel mogelijk controle te krijgen op de handmatige instellingen.
- Vermijd overbelichting bij een zonsondergang. Een beetje onderbelichting verdient de voorkeur. Dat zorgt ervoor dat de kleuren verzadigder in beeld komen.
- Zodra je inzoomt op de zon, zal die prominenter in beeld komen.
- Is er een (zeil)boot, surfer of iets dergelijks in de buurt, bedenk dan van tevoren of je die wel in je compositie wilt toevoegen en waar je die dan wilt toevoegen.
- Wanneer je tijdens een zonsondergang aan het fotograferen bent kun je ervoor kiezen de zon niet in beeld te brengen, maar juist iets anders wat je aandacht trekt. De gekleurde lucht zou je als achtergrond kunnen gebruiken.
- Let eens op de “zachte” schaduwen die de zonsondergang creëert.
- Vergeet niet je camera even weg te leggen in het gouden uurtje, zodat je met al je zintuigen het moment in je opneemt.
Kortom:
“Hedendaagse studies in de omgevingspsychologie hebben aangetoond dat simpelweg in de aanwezigheid zijn van iets dat je mooi vindt [zoals een zonsondergang], ervoor kan zorgen dat je je zowel meer verbonden met jezelf als emotioneel bewuster voelt. Een onderzoek door dezelfde onderzoeksgroepen van de Universiteit van Californië en de Universiteit van Zuid-Californië toonde ook aan dat deze emoties die we voelen bij zoiets als een zonsondergang ons ook genereuzer maken.”
Een uur vrijmaken voor het ‘gouden uurtje’ is gewoon goed voor je! Het levert je winst op.
Wil je daarnaast ook nog het vakantiegevoel ervaren bij de zonsondergang dan is Stavoren is een heerlijk pittoresk stadje om eens te bezoeken. Je kunt er vooral ook heerlijk over de dijk wandelen tussen de schapen.